Pengenalan
Madu merupakan
campuran kompleks yang dihasilkan oleh lebah dan digunakan dengan meluas
sebagai pemanis. Kaya dengan antioksidan, madu juga disebut dalam Al-Quran
sebagai sumber penyembuhan penyakit. Pelbagai fakta atau mitos berkenaan madu
lazim dibincangkan dalam masyarakat, antaranya madu yang akan menyebabkan sudu
besi berkarat. Namun, mari kita kenali dulu berkenaan madu kelulut, benarkah ia
baik dan terbaik di pasaran?
Lebah kelulut
atau kelulut sahaja (juga digelar meliponini) ialah lebah tidak bersengat yang
menghasilkan madu sama seperti lebah madu. Dianggarkan hampir 500 spesis
kelulut terdapat di seluruh dunia. Lebah
kelulut boleh didapati di kebanyakan kawasan-kawasan tropika dunia, seperti
Australia, Afrika, Asia tenggara, dan kawasan tropika Amerika. Kelulut menjadi
madu yang agak popular kini kerana ianya berbeza daripada yang dihasilkan oleh
lebah daripada lebah madu biasa dari segi warna, rasa dan kelikatan. Lebah
Kelulut iaitu sejenis lebah yang bersaiz kecil kebiasaanya akan membina
sarangnya di akar-akar atau tunggul pokok pada permukaan tanah.
Fisiologi warna
madu Kelulut biasanya lebih jernih dan cair berbanding dengan madu lebah yang
lain dan mempunyai rasa masam-masam manis. Kuantiti madu yang diperoleh daripada
penuaian setiap sarang juga lebih rendah berbanding dengan sarang lebah biasa.
Madu Kelulut tidak termasuk dalam standard antarabangsa bagi madu kerana tidak
banyak yang diketahui mengenai lebah kelulut (Codex alimentarius, 2001) dan ia
tidak dikawal oleh pihak berkuasa kawalan makanan. Hal ini menyebabkan
adakalanya, terdapat madu kelulut palsu di pasaran.
Adakah benar Madu Kelulut ini baik?
Kajian MARDI
terhadap komposisi madu Kelulut mendapati terdapat tujuh jenis bahan fenolik
bebas dikenal pasti dalam madu Kelulut seperti asid benzoik, asid
fenilpropanoik, asid 4-hidroksibenzoik, asid 4-hidroksifenil asetik, asid
vanilik, asid protokatechuik dan asid p-koumarik. Kehadiran pelbagai jenis asid
fenolik dalam madu Kelulut menunjukkan madu ini mempunyai pelbagai khasiat.
Asid p-koumarik contohnya, mempunyai aktiviti antioksidan yang tertinggi
diikuti dengan asid protokaechuik dan seterusnya asid vanilik. Asid p-koumarik
yang dipercayai boleh mengurangkan risiko kanser perut dengan mengurangkan
pembentukan bahan nitrosamin (karsinogen).
Asid
fenilpropanoik iaitu sejenis bahan utama madu Kelulut mungkin boleh
mengurangkan enzim cyclooxygenase-2 (COX-2). Enzim COX-2 memainkan peranan
penting untuk pembentukan radang semasa perkembangan kanser usus besar. Bahan
ini juga efektif dalam menurunkan tahap kolesterol dalam plasma dan hati serta
trigliserida dalam darah. Namun begitu komposisi ini adalah berbeza mengikut
kedudukan geografi dan juga jenis debunga yang dijadikan madu oleh lebah
tersebut.
Namun, panas
tidak sampai ke petang, hujan pula di tengah hari. Khasiat kelulut ini
sebenarnya berbeza mengikut jenis spesis, geografi dan lokasi satelit. Selain
itu, ia juga banyak dipengaruhi oleh khasiat flora dan fauna yang terdapat di
sekitar ladang ternakan kelulut. Ada pengusaha yang mahukan ekstrak yang lebih,
mereka mencampurkan gula melaka, ada pengusaha yang mahukan madu yang lebih,
mereka campurkan madu lain (bukan kelulut). Berdasarkan kajian saya, madu dari
spesies Itama merupakan madu yang paling tinggi kandungan antioksidan.
Persoalannya, adakah anda tahu khasiat madu yang anda ambil itu dari spesies
yang mana?
Jadi jelas, madu
kelulut ini mempunyai pelbagai khasiat perubatan dan kesihatan, namun ia tidak
pula menafikan khasiat madu lain seperti tualang dan madu dari lebah lain.
Kasihan lebah lain pula! Kelulut lebih mudah diperoleh kini kerana semakin
banyak ladang satelit yang telah menternak lebah kelulut dan kita sebagai
pengguna, boleh saja memilih samada lebah kelulut atau madu dari lebah lain.
Mitos Madu dan Sudu
Pernah dengar
beberapa fakta atau telahan berkenaan madu? Madu lazim diambil dalam masyarakat
kini sebagai salah satu suplemen penting dalam kesihatan. Teringat ada pesan
ayah dulu, adik makan madu jangan guna sudu besi. Adik makan madu, elok larut
dalam air panas, soalnya, adakah ia benar?
Madu merupakan
campuran kompleks yang dihasilkan oleh lebah dan digunakan dengan meluas
sebagai pemanis. Kaya dengan antioksidan, madu juga disebut dalam Al-Quran
sebagai sumber penyembuhan penyakit. Pelbagai fakta atau mitos berkenaan madu
lazim dibincangkan dalam masyarakat, antaranya madu yang akan menyebabkan sudu
besi berkarat.
Konsep madu yang
tidak boleh dimakan, diambil dengan sudu besi jika dikaji, sebenarnya berkenaan
sifat madu yang agak asidik (mempunyai pH 3.9 biasanya). Madu kelulut lazimnya
mempunyai pH yang lebih rendah sedikit kerana rasanya sedikit masam berbanding
madu lain. Sifat asidik ini dikatakan dapat menyebabkan sudu boleh berkarat.
Setakat ini, tiada penerbitan atau kajian menyokong telahan yang mengatakan
madu boleh menyebabkan sudu berkarat. Eksperimen penulis sendiri melihat
penggunaan sudu besi untuk memasukkan madu sebagai perapan ayam, madu itu tidak
pula menyebabkan sudu berkarat.
Ada juga telahan
yang mengatakan sudu besi boleh menarik kandungan khasiat madu, namun seperti
biasa tiada kajian yang menyokong fakta ini. Jadi, sebagai rakyat biasa yang
lazim memerlukan bukti, saya masih menggunakan sudu besi. Tetapi, sebagai anak
yang patuh kepada ayahnya, saya akan menggunakan sudu plastik sekiranya makan
madu di hadapan beliau.
Jadi, tepuk
dada, tanya selera.
Rujukan:
1. S Roowi et al.
2011. Flavonoids in Tropical Citrus Species. J Agric Food Chem 59 (22),
12217-12225.
2. Lebah Kelulut
Malaysia: Biologi dan Penternakan. MARDI. Penerbit Mardi.
3.Codex
Alimentarius. International Food Standards. http://www.fao.org/fao-who-codexalimentarius/en/
4. Sharif et al.
2017. Potential of kelulut honey from Trigona sp as novel supplement for
chemoprevention: an in vitro study. (Submitted for Publication)
Sumber: Root of science
Sumber: Root of science
